درس یکم تفسیر موضوعی قرآن کریم

دریافت
حجم: 247 کیلوبایت
توضیحات: پاورپوینت درس یکم

تفسیر موضوعی قرآن کریم

شناخت قرآن

اعجاز قرآن و ابعاد آن

تحریف ناپذیری قرآن

بازشناسی کارکردهای تفسیری فاصله

مقاله 2، دوره 22، شماره 85، زمستان 1396، صفحه 30-53  اصل مقاله (484.59 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/JQR.2017.46670.1422

نویسنده

علی اصغر آخوندی 

استادیار دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

فاصله در پایان آیه به دلیل هیمنه و سیطره‌ای که بر محتوای آیه دارد، از جایگاه مهم و حساسی برخوردار است. این جایگاه حتماً در تفسیر آیه تأثیرگذار است. اما سؤال اساسی این است که کارکرد و نقش فاصله در تفسیر محتوای آیه چیست؟ برای دریافت پاسخ، به تفاسیر التبیان، مجمع البیان، المیزان، نمونه و تسنیم مراجعه شده است. در این پژوهش یازده گونه از کارکردهای فاصله مورد شناسایی واقع شد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تقویت و تأیید دیدگا‌های تفسیری و یا نقد و رد آنها، تبیین آیه با کمک فاصله، دفع توهم و ابهام از آیه، دریافت حکم و یا تأیید حکم آیه و یا بیانگر موقتی بودن حکم اشاره کرد. گرچه موضوع این نگارش ابتکاری بوده، اما ضرورت دارد با مطالعه دیگر تفاسیر، به این گونه‌ها افزوده شود.

کلیدواژه‌ها

فاصله؛ تفسیر؛ کارکردهای تفسیری

چالش های ارتباط معنایی فواصل با محتوای آیات

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

• علی اصغر آخوندی 

هیأت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود

 10.22051/TQH.2018.15108.1620

چکیده

قرآن کلام حکیم و حکیمانه است. اجزای کلام حکیم در ارتباط با یکدیگر قرار دارند. فاصله نیز در پایان آیه حتما باید در پیوند معنایی وثیق با محتوای ماقبل خود باشد. این ارتباط گاه زودیاب و گاهی نیز دیریاب و نیازمند تأمل و تفکر است. اما در مواردی دشواریاب و به چالشی در تفسیر آیه تبدیل می شود. در این مقاله درصدد یافتن وجوه و چرایی این چالش و آن گاه در پی یافتن راه حل هایی برای برون رفت از آن هستیم. سه وجه چالش را می توان در عدم تناسب صدر و ذیل آیه، اطناب و ترادف و دوگانگی و تضاد در فرجام آیه جستجو کرد. برای برون رفت از چالش نیز باید علاوه بر وسعت بخشیدن به محدوده تفکر و تدبر، به سیاق آیات، جزئیات و ریزه کاری های معنایی واژه ها و ساختار الفاظ توجه بیشتری نمود. این بحث در نشان دادن انسجام و تناسب اجزای آیات قرآن با یکدیگر بسیار راهگشا و ضروری بوده و البته کمتر نیز به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

• فواصل قرآنی 
 
• پیوند معنایی 
 
• مشکلات فواصل 
 
• چالش فواصل

موضوعات

• تفسیر

رهیافتی به رابطۀ فاصله با قافیه و سجع

رهیافتی به رابطۀ فاصله با قافیه و سجع

محمدعلی مهدوی راد, علی اصغر آخوندی

http://paper.razavi.ac.ir/index.php/quran/article/view/2733

چکیده

«فاصلۀ قرآنی» را به قافیه و سجع تشبیه کرده‌اند. آیا فاصله همچون قافیه و سجع است؟ این مقاله در صدد بررسی ارتباط این سه اصطلاح و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌هاست. فاصله و قافیه هر دو در پایان مقطع سخن آمده و به آن ضرب‌آهنگ می‌دهند؛ با این تفاوت که آنچه برای قافیه عیب به حساب می‌آید، در فاصله عیب نیست. فاصله و سجع نیز در طول تاریخ، سه ارتباط تباین، اتحاد، و عام و خاص را تجربه کرده‌اند. عالمان کلام در ابتدا وجود هر گونه سجع را در قرآن منتفی دانسته و رابطۀ آن را با فاصله، تباین معرفی کرده‌اند. معدودی نیز به اتحاد عقیده دارند. اما بسیاری از عالمان بلاغت، فواصل دارای حروف همسان را با سجع ممدوح که در آن الفاظ به پیروی از معنا می‌آیند، یکسان می‌دانند. اینان بر این باورند همان طور که قرآن از زبان عربی استفاده کرده، از صنایع ادبی آن نیز بهره برده است؛ پس می‌توان به وجود سجع در قرآن باور داشت.

کلمات کلیدی

فاصله آیات، قافیه، سجع، قرآن، بلاغت.

بررسی تطبیقی تعاریف فاصله قرآنی

http://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_41170_7c8b1d8b290c40722557f0ffc5ea4268.pdf

http://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_41170.html

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

• علی‌اصغر آخوندی 

استادیار دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

فاصله، پدیده‌ای قرآنی در پایان آیات است. سخن درباره آن از دوران سیبویه (د 180ق) آغاز گردید، اما رمّانی (د 384ق) اولین کسی بود که به تعریف و بررسی آن پرداخت. از آن زمان تا کنون تعاریف زیادی از علمای فریقین درباره فاصله ارائه گردیده است، اما تعریف جامع و مانعی که به همه ابعاد فاصله پرداخته باشد، یافت نمی‌شود. به دلیل اهمیّت و ضرورت وجود تعریف دقیق، لازم است ضمن بازخوانی و بررسی تطبیقی تعاریف «فاصله قرآنی» آنها را در محک ارزیابی قرار داد، تا شرایط برای ارائه تعریفی صحیح‌تر فراهم گردد. در این راستا پرسشهایی مطرح است که عبارتند از: فاصله قرآنی چیست؟ چرا به این نام خوانده شده است؟ چرا محققان در تعریف فاصله هم‌داستان نیستند؟ چه نقدهایی بر تعاریف آنان وارد است؟ سهم عالمان دو مذهب بزرگ اسلامی در تعریف فاصله چقدر است؟ در این مقاله به بازخوانی، بررسی، تحلیل و نقد تعاریف فاصله پرداخته شده و دلایل تنوع و گوناگونی آنها نیز روشن گردیده است. در نهایت سعی شده است تعریفی دقیق‌تر و جامع‌تر که کاستیها و نقایص تعاریف گذشته را ندارد، ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

• قرآن 
 
• فواصل 
 
• سجع 
 
• رؤوس آیات 
 
• بلاغت

 

فاصله در مجمع البیان و بازشناسی گونه‌های پیوند معنایی آن با آیات

مقاله 1، دوره 8، شماره 31، پاییز 1396، صفحه 9-34  اصل مقاله (846.29 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی اصغر آخوندی

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

فاصله پدیده‌ای قرآنی است که نقش مهمی در زیبایی، نظم بخشی و انسجام آیات دارد و لازم است از جهات گوناگون مورد توجه و بررسی قرار گیرد. از جمله منابع مهم برای بررسی این پدیده، تفاسیر است. به دلیل اهمیت تفسیر «مجمع البیان» موضوع فاصله و چگونگی نگرش امین الاسلام طبرسی به این مطلب موضوع این مقاله قرار گرفت. در زمینه فاصله، عنوان‌هایی مانند کارکردها و نقش‌های تفسیری، انواع و چگونگی روابط فاصله به‌ویژه گونه‌های پیوند معنایی آن با محتوای آیه از اهمیت بیش‌تری برخوردار است. از کارکردهای تفسیری فاصله در «مجمع البیان» باید به تقویت و تأیید احتمالات تفسیری، دفع توهم، شبهه و ابهام از آیه و برداشت حکم اشاره کرد. و در ارتباط و پیوند معنایی فاصله با محتوای آیه نیز می‌توان دوازده گونه پیوند معنایی را در این تفسیر بازشناسی کرد که در کم‌تر تفسیری این مسأله مورد توجه قرار گرفته است. در بحث ارتباط فاصله و محتوا در برخی آیات چالش‌هایی وجود دارد که توجیهات طبرسی برای خروج از آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

فاصله قرآنی؛ کارکردهای تفسیری؛ ارتباط معنایی؛ روابط فواصل؛ چالش‌های فواصل

روش زندگی

 

دو قطره آب که به هم نزدیک شوند، تشکیل یک قطره بزرگتر میدهند...

اما دوتکه سنگ هیچگاه با هم یکی نمی شوند !

 

پس هر چه سخت تر و قالبی تر باشیم،

فهم دیگران برایمان مشکل تر، و در نتیجه

امکان بزرگتر شدنمان نیز کاهش می یابد...

 

آب در عین نرمی و لطافت در مقایسه با سنگ،

به مراتب سر سخت تر، و در رسیدن به هدف خود

لجوجتر و مصمم تر است.

 

پاور پوینت فصل دوم فلسفه اخلاق

دریافت
حجم: 251 کیلوبایت

فصل دوم کتاب فلسفه اخلاق: واقع گرایی اخلاق

تعریف مفهوم و مصداق

شناخت واقع‌گرایی

پیامدهای غیر واقع‌گرایی در عرصه اخلاق

واقع‌گرایی در عرصه مفاهیم

واقع گرایی در عرصه جملات اخلاقی

*آیا «سقط جنین» عملی صحیح و درست است یا خیر؟

*«قتل ترحمی» کاری شایسته است یا نه؟

*«اعطای اعضای بیماران مرگ مغزی به بیماران نیازمند»، عملی درست است یا خطا؟

*آیا «شبیه سازی» عملی بایسته و درست است یا خیر؟

*ارائه پاسخ معقول به این گونه پرسش‌ها نیازمند داشتن مبنای عقلانی و منطقی است؛ مبنایی استوار بر پذیرش اصول عقلانی مختلف که یکی از مهمترین و اساسی‌ترین آن‌ها، مسئله واقع‌گرایی اخلاقی است.

*هنگامی که محققی در پی کشف حکم «سقط جنین» است، در حقیقت می‌کوشد از واقعیتی ناشناخته پرده بردارد.

*همچینین وقتی شما رفتار دوست خود را نمی‌پسندید و آن را به نقد می‌کشید در واقع انجام آن را برای او نامناسب می‌دانید و به گونه‌ای از واقعیت ناهمگونی آن رفتار با حقیقت وجودی او خبر می‌دهید.

*زمانی که برای خود الگویی انتخاب می‌کنید، گویا آن الگو را برخوردار از ویژگی‌هایی می‌دانید که شایسته الگو برداری و پیروی عملی است.

*ورود به اینگونه مباحث، وابسته به اثبات واقعیت داشتن احکام اخلاقی است.

آیات 19-16 سوره قیامت؛ مخاطب شناسی و زمان خطاب

آیات 19-16 سوره قیامت

مقاله 1، دوره 46، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صفحه 1-19  اصل مقاله (224.31 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/JQST.2013.35009

نویسنده

علی اصغر آخوندی 

دانشجوی دکتری دانشگاه تهران، پردیس قم

چکیده

درباره آیات 19-16 سوره قیامت دو دیدگاه وجود دارد:
الف: این آیات در بین آیات مربوط به قیامت معترضه و مخاطب آنها پیامبر اسلام(ص) و زمان خطاب این دنیا و هنگام نزول وحی قرآنی است.
ب: این آیات در راستای دیگر آیات سوره و مخاطب آن انسان کافر و زمان خطاب روز قیامت و هنگام خواندن نامه اعمال است.
در این مقاله با نگاه تدبرمحورانه ابتدا دیدگاه دوم بررسی شده و با توجه به آیات نامه اعمال و آگاهی انسان از آنها و روایات و همچنین سیاق سوره و سیاق کلی آیات قیامت و مراحل و حوادث آن پذیرش این دیدگاه با مشکل جدی روبرو گشته است.
و اما با مطالعه دیدگاه اول به نظر می‌رسد از اعتبار بیشتری برخوردار بوده و سیاق آیات و روایات نیز آن را بیشتر تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

قیامت؛ نامه اعمال؛ نزول وحی؛ قرآن؛ قرائت؛ تعجیل

نسخ از دیدگاه شیخ طوسى

نسخ از دیدگاه شیخ طوسی

مقاله 11، دوره 13، 49-50، تابستان 1386، صفحه 298-333  اصل مقاله (250 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی اصغر آخوندی

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

چکیده

یکی از مباحث جدی و اساسی علوم قرآنی بحث نسخ در قرآن است. اهمیت این بحث را از روایات ائمه (ع) که در این باره رسیده می توان فهمید.این مقاله، نسخ در قرآن را از دیدگاه شیخ طوسی (ره) با استفاده از دو کتاب « التبیان فی تفسیر القرآن» و « العده فی اصول الفقه» ایشان مورد بررسی قرار داده است.
نسخ در قرآن بر سه قسم قابل تصور است: نسخ حکم بدون لفظ، نسخ لفظ بدون حکم، نسخ حکم و لفظ با هم
نسخ حکم بدون لفظ بدین معناست که آیه ای در قرآن ثابت است ولی مفهوم  و مفاد تشریعی آن منسوخ گردیده و عمل به آن جایز نیست.از دیدگاه علمای شیعه تنها همین نوع نسخ است که در قرآن جایز است و دو قسم دیگر به تحریف قرآن می انجامد و باطل است.
شیخ طوسی برای هر کدام از ناسخ، منسوخ و نسخ شرایطی ذکر کرده است. از جمله شرایط ناسخ اینکه باید منفصل و متأخر از منسوخ بوده و امری قطعی و علمی باشد نه ظنی. و از شرایط کلی نسخ نیز اینکه در احکام شرعی و تکلیفی جاری می شود و نه در احکام عقلی و تکوینی.
مرحوم شیخ وقوع نسخ را در امر و نهی و یا در خبری که متضمن امر یا نهی است صحیح می شمارد. همچنین ایشان نسخ کتاب به کتاب و سنت به سنت را در صورتی که از نظر دلالت مساوی باشند جایز می شمارد.همین طور نسخ کتاب به سنت و سنت به کتاب را در صورتی که سنت خبر مقطوع و متواتر باشد جایز می داند.
شیخ طوسی برای شناسایی ناسخ و منسوخ دو راه برشمرده است :
1- ناسخ با دلالت لفظی دلالت بر نسخ کند.
2- ناسخ از جهت معنا اقتضای نسخ داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

نسخ؛ ناسخ؛ منسوخ؛ شیخ طوسی؛ اقسام نسخ؛ شناخت ناسخ؛ زمینه های نسخ